ABSTRACT

Ο κινηματογραφικός τρόμος, η λογοκρισία και ο ηθικός πανικός πορεύονται από κοινού εδώ και έναν αιώνα –από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και σήμερα– αναδεικνύοντας τις εκάστοτε φοβίες της κοινωνίας, την ταύτιση του εξοβελιστέου με το ανατρεπτικό, και την προσπάθεια ελέγχου των τμημάτων της κοινωνίας που θεωρείται πως χρήζουν πατερναλιστικής μεταχείρισης. Στη δεκαετία του 1970 ο ηθικός πανικός εκφράστηκε κυρίως γύρω από τις ταινίες Ο Εξορκιστής/The Exorcist (William Friedkin, 1973) και Ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι/The Texas Chainsaw Massacre (Tobe Hooper, 1974). Στη δεκαετία του 1980 ηθικός πανικός γύρω από τις βιντεοκασέτες τρόμου κατέλαβε τη Μεγάλη Βρετανία, με αποτέλεσμα νομοθετικές παρεμβάσεις και λίστες απαγορευμένων ταινιών. Την ίδια περίοδο τέθηκαν στο στόχαστρο πολιτισμικά προϊόντα της νεανικής κουλτούρας, ανάμεσα στα οποία και οι ταινίες τρόμου. Στην Ελλάδα, παρά την πληθώρα δημόσιων τοποθετήσεων εναντίον της βίας και της φρίκης στον κινηματογράφο, μέχρι το 1974 απαγορεύτηκε η προβολή ελάχιστων ταινιών τρόμου, από τις οποίες ξεχωρίζει η Ώρα του Λύκου/Vargtimmen (Ingmar Bergman, 1968). H δικτατορία βρήκε σε αυτή την περίπτωση την ευκαιρία να εκφράσει τα ιδεώδη της και να τονίσει τις επιτυχίες της. Στην Ελλάδα η λογοκρισία και ο ηθικός πανικός απέναντι στον τρόμο και τα συναφή του είδη εμφανίζεται μέχρι και σήμερα, όπως αποδείχθηκε από τις περιπτώσεις των ταινιών Χασαποσέρβικο/Srpskifilm (Srdjan Spasojevic, 2010) και Joker (Todd Phillips, 2019).

Keywords: ηθικός πανικός, λογοκρισία, πολιτισμική ιστορία, ποπ κουλτούρα, ταινίες τρόμου