Το παρόν κείμενο αποτελεί την επεξεργασμένη εκδοχή της ομότιτλης ανακοίνωσης στο συνέδριο «Λογοκρισίες στην Ελλάδα» που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα (17-19/12/2015) και διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Τον Μάιο του 2005, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Ακάμας του Πανίκου Χρυσάνθου, ένα δημοσίευμα στην κυπριακή εφημερίδα Το Ποντίκι φέρνει στο προσκήνιο τη διαμάχη δύο χρόνων που διεξαγόταν μεταξύ της Συμβουλευτικής Επιτροπής Κινηματογράφου (ΣΕΚιν) και του σκηνοθέτη σχετικά με την αφαίρεση ή αλλαγή μιας σκηνής από την ταινία, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις μιας μερίδα της κυπριακής κοινωνίας. Η ταινία αποτυπώνει την κυπριακή ιστορία από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 μέχρι και την τουρκική εισβολή, μέσα από την ερωτική ιστορία ενός ζευγαριού του Τουρκοκύπριου Ομέρη και της Ελληνοκύπριας Ροδούς. Στο μέρος της ταινίας όπου αναφέρεται ο αγώνας της ΕΟΚΑ, ο αρχηγός μιας αντάρτικης ομάδας, ο Δώνης, που φέρει το ψευδώνυμο Ευαγόρας (μια άμεση αναφορά στον αγωνιστή της ΕΟΚΑ Ευαγόρα Παλλικαρίδη), εκτελεί εν ψυχρώ έναν «προδότη» μέσα στην εκκλησία κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του επιταφίου της Μεγάλης Παρασκευής. Το πρωτοσέλιδο δημοσίευμα με τίτλο «Δολοφόνος και εκτελεστής ο Ευαγόρας Παλλικαρίδης! Σοκ! Ανθελληνική ταινία χρηματοδότησε η κυβέρνηση!» κάνει λόγο για παραχάραξη της ιστορικής αλήθειας και σπίλωση της μνήμης του νεαρότερου και ένδοξου ήρωα του απελευθερωτικού αγώνα, τον οποίο ο σκηνοθέτης παρουσιάζει ως στυγνό δολοφόνο. Μια βδομάδα αργότερα, νέο δημοσίευμα τον κατηγορεί ότι έλαβε τη χορηγία αφού πρώτα εξαπάτησε τους αρμοδίους. Διπλό το ατόπημα του δημιουργού, ο ήρωας φέρει το όνομα Ευαγόρας και η εκτέλεση του «προδότη» γίνεται εντός ιερού χώρου. Η απόφαση του σκηνοθέτη να αναπαραστήσει ένα από τα θέματα-ταμπού της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας προσέλκυσε εναντίον του τόσο τη θεσμική λογοκρισία όσο και άτυπες μορφές της. ... More
(Σημ. Επιμ: Το κείμενο που ακολουθεί έχει ιστορική αξία και είναι αναδημοσίευση της επιστολής διαμαρτυρίας του σκηνοθέτη Δήμου Θέου προς την απογευματινή εφημερίδα της ΕΔΑ Δημοκρατική Αλλαγή στις 3 Απριλίου 1967. Η επιστολή περιγράφει τους μηχανισμούς της λογοκρισίας που στην προδικτατορική εποχή παρεμπόδισαν την προβολή του ντοκιμαντέρ 100 ώρες του Μάη, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1964 και είχε ως θέμα τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Ο Θέος αποκαλύπτει πως η ταινία, αν και την εποχή της διακυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου είχε λάβει επίσημη άδεια προβολής, βρέθηκε αντιμέτωπη με την ανυπόστατη φήμη ότι ήταν «απαγορευμένη από τον εισαγγελέα». Οι δημιουργοί της ενεπλάκησαν σε μια αδιέξοδη περιπέτεια απόδειξης ότι η ταινία δεν είχε απαγορευτεί. Έρευνα: Μαρία Χάλκου)
ΜΙΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ Δ. ΘΕΟΥ – ΨΕΥΔΗ ΕΓΓΡΑΦΑ ΜΕ ΑΝΥΠΑΡΚΤΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ – ΔΙΑΤΑΓΕΣ ΕΡΗΜΗΝ ΤΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΣ – ΑΥΘΑΙΡΕΤΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΠΤΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΑΝΩΤΕΡΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ – ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΟΥΝ ΜΕ ΤΡΟΠΟΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΝ
Δημοσιεύουμε παρακάτω μια απίστευτη καταγγελία του ντοκιμαντερίστα Δήμου Θέου, ο οποίος το 1964 είχε γυρίσει μια ταινία μικρού μήκους, με θέμα τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Η προβολή της ταινίας απαγορεύτηκε κατά μυστηριώδη τρόπο και οι περιπέτειες του σκηνοθέτη θυμίζουν την τραγική αναμονή του ήρωα του Κάφκα στον «Πύργο». Με διαταγές που εκδίδονται ερήμην του εισαγγελέως, με αυθαίρετες και ύποπτες αποφάσεις (1) ανωτέρων υπαλλήλων, με ψευδή έγγραφα και ιησουίτικη υποκρισία, οι μανδαρίνοι του υπουργείου κατόρθωσαν επί τρία χρόνια να απομακρύνουν την ταινία από τις κινηματογραφικές αίθουσες, δηλαδή να αποκρύψουν απ’ το λαό ένα συνταρακτικό ντοκουμέντο. Οι αρμόδιοι καλούνται να απαντήσουν στις καταγγελίες του κ. Θέου και να εξηγήσουν την αήθη συμπεριφορά τους σ’ έναν νέο κινηματογραφιστή. ... Περισσότερα
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερο βουλιάζω στη μονομανία μου να βλέπω παλιές ελληνικές ταινίες. Πιθανότατα πρόκειται για τυπική περίπτωση «nostalgia cinema», ή, καλύτερα, «nostalgia tv», αφού τις περισσότερες οι άνθρωποι της δικής μου ηλικίας τις πρωτοείδαμε στην τηλεόραση. Ακόμη κι έτσι, όμως, βρίσκω την τέχνη των παλιών σεναριογράφων, σκηνοθετών και λαϊκών ηθοποιών μακράν ανώτερη της σημερινής. Για την ακρίβεια, όταν δουλεύω στο σπίτι, συνήθως δεν βλέπω πια τις ταινίες, αλλά αφήνω το χώρο να γεμίζει από τις ιδανικές φωνές κι αγαπημένες των ηθοποιών του Παλιού Ελληνικού Κινηματογράφου, του Λογοθετίδη, του Βέγγου, του Αυλωνίτη, του Σταυρίδη, του Κωνσταντάρα, της Βλαχοπούλου, της Καρέζη, της Νοταρά και τόσων άλλων.
Έτσι σε μια από τις τελευταίες μου αναζητήσεις στο διαδίκτυο διαπίστωσα ότι στα περισσότερα σχόλια θεατών για την ταινία Ο στρίγγλος που έγινε αρνάκι (1968) επανερχόταν επίμονα η απορία – που κάποτε ήταν και δική μου – ποιο ήταν τέλος πάντων το παράπτωμα του νεαρού Χατζηθωμά που ξετύλιξε το κουβάρι της ιστορίας που οδήγησε στην ευτυχία τον Λάμπρο Κωνσταντάρα, αυστηρό διοικητή της σχολής αξιωματικών του Εμπορικού Ναυτικού. Επειδή λοιπόν στη διάρκεια των ακαδημαϊκών μου ερευνών έτυχε να λύσω τη συγκεκριμένη απορία, αποφάσισα να μοιραστώ με όποιον ενδιαφέρεται τις περιπέτειες του Χατζηθωμά, που στην ουσία είναι οι περιπέτειες του δημοφιλούς θεάτρου/κινηματογράφου στη μεταπολεμική-μετεμφυλιακή Ελλάδα. ... More